VIẾT NÊN NHỮNG TRANG SỬ #5: TRƯƠNG VĨNH KÝ – CHUYỆN ĐỜI TỰ KỂ

Trong lịch sử cận và hiện đại của Việt Nam, ít có một nhân vật nào đặc biệt và gây nhiều tranh biện như Trương Vĩnh Ký (1837-1898). Trong toạ đàm “Trương Vĩnh Ký với Văn hoá” do tạp chí Xưa và Nay tổ chức năm 2001 tại TP. Hồ Chí Minh, Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã nhắn nhủ: “Trương Vĩnh Ký đã lựa chọn con đường riêng cho cuộc đời mình (…) Tuy nhiên chính do sự lựa chọn con đường đi của Trương Vĩnh Ký coi như nghịch lý, đó là một trong những vấn đề gút mắc lớn nhất của Trương Vĩnh Ký ‘Bi kịch muôn đời’”.

Cho đến thời điểm buổi toạ đàm nhắc trên được tổ chức, gần như mọi tài liệu của và về Trương Vĩnh Ký đã được mang ra nghiên cứu một cách nghiêm túc. Dù là vậy thì hai câu cuối trong bài thơ tuyệt mệnh của học giả Trương vẫn gây nhiều bối rối: “Cuốn sổ bình sanh công với tội – Tìm nơi thẩm phán để thừa khai”. Công tội đời mình mà Trương Vĩnh Ký cụ thể là gì?

Cuối tháng 3 vừa rồi, Trung tâm Nghiên cứu Việt Nam, với đại diện là Ts. Nguyễn Nam, đã công bố việc tiếp nhận bản thảo tự truyện của Trương Vĩnh Ký. Phần tự truyện này đã được ông Trương Vĩnh Tống, con trai út của Trương Vĩnh Ký, lưu giữ và giới thiệu cho các nhà nghiên cứu như Dương Mạnh Huy, Nguyễn Tiến Lãng, và Jean Bouchot tham khảo trong quá trình phục dựng tiểu sử Trương Vĩnh Ký. Theo Ts. Nguyễn Nam trong bài viết “Trương Vĩnh Ký: Chuyện đời tự kể – Giũ bụi tìm về…” in trong tạp chí Xưa và Nay, số 573 tháng 3/2025, thì “khả năng soi chiếu lẫn nhau của các bản tự truyện/nhật ký và các nguồn sử liệu chắc chắn sẽ giúp công chúng thấy được sự đa diện của nhân vật lịch sử nhiều mâu thuẫn này.”

Ban Tổ chức chuỗi trò chuyện VIẾT NÊN NHỮNG TRANG SỬ thân mời bạn tham dự Chủ đề số 5: TRƯƠNG VĨNH KÝ – CHUYỆN ĐỜI TỰ KỂ để cùng với Ts. Nguyễn Nam đọc lại những trang tự truyện của chính Trương Vĩnh Ký để có được cái nhìn đa chiều hơn về nhân vật đặc biệt này.